صبر محمد (قرآن)از صفات و ویژگی‌های محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله که در آیات قرآن به آنها اشاره شده، «صبر» است. ۱ - صبر جمیل پیامبرپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، موظّف به صبر جميل و به دور از هرگونه بى‌تابى و شِكوه، در برابر خيره‌سرى دشمنان: «سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ • لِلْكافِرينَ لَيْسَ لَهُ دافِعٌ • فَاصْبِرْ صَبْراً جَمِيلًا؛ تقاضا كننده‌اى تقاضاى عذابى كرد كه انجام مى‌گيرد. اين عذاب براى كافران است، و هيچ كس نمى‌تواند آن را دفع كند، پس صبر جميل پيشه كن» «صبر جميل» صبرى است كه در آن بى‌تابى و شِكوه نباشد. ۲ - مأمور شدن به صبرپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مأمور صبر و شكيبايى، در برابر سختيها و ناملايمات: ۱. «وَ لَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ فَصَبَرُوا عَلى ما كُذِّبُوا وَ أُوذُوا حَتَّى أَتاهُمْ نَصْرُنا وَ لا مُبَدِّلَ لِكَلِماتِ اللَّهِ وَ لَقَدْ جاءَكَ مِنْ نَبَإِ الْمُرْسَلِينَ؛به يقين پيش ازتو نيز پيامبرانى تكذيب شدند؛ و در برابر تكذيبها، صبر و استقامت كردند؛ و در اين راه، آزار ديدند، تا هنگامى كه يارى ما به آنها رسيد. و هيچ چيز سنّت‌هاى خدا را تغيير نمى‌دهد؛ و به يقين اخبار پيامبران به تو رسيده است.» ۲. «وَ اتَّبِعْ ما يُوحى إِلَيْكَ وَ اصْبِرْ حَتَّى يَحْكُمَ اللَّهُ ...؛و از آنچه بر تو وحى مى‌شود پيروى كن، و شكيبا باش (و استقامت نما)، تا خداوند حكم پيروزى را صادر كند....» نيز---) ۲.۱ - مانند صبر انبیای اولواالعزمپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مأمور صبر، همانند صبر انبیای اولواالعزم: «فَاصْبِرْ كَما صَبَرَ أُولُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ ...؛پس صبر کن آن‌گونه كه پيامبران «اولوا العزم» صبر كردند....» بنا بر احتمالى «من» در «من الرّسل» براى تبعيض است، بنابراين «اولواالعزم» برخى از پيامبران خواهند بود. ۲.۲ - مانند صبر انبیاءپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله مأمور صبر و داشتن عزم استوار، همانند همه پیامبران الهی: «فَاصْبِرْ كَما صَبَرَ أُولُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ ...؛پس صبر کن آن‌گونه كه پيامبران «اولوا العزم» صبر كردند....» برخى مفسّران گفته‌اند: «من» در «من الرّسل» براى بيان‌است، بنابراين همه پيامبران صاحب عزم و اراده قوى بوده‌اند. ۳ - ارتباط صبر و احسان پیامبرصبر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، نمودى از نیکوکاری آن حضرت: ۱. «وَ اصْبِرْ فَإِنَّ اللَّهَ لا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ؛و شكيبايى كن، كه خداوند پاداش نيكوكاران را ضايع نخواهد كرد.» ۲. «وَ اصْبِرْ وَ ما صَبْرُكَ إِلَّا بِاللَّهِ ... • إِنَّ اللَّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَوْا وَ الَّذِينَ هُمْ مُحْسِنُونَ؛ شكيبايى كن، و شكيبايى تو فقط براى خدا و به توفيق خدا باشد؛ ... زيرا خداوند با كسانى است كه تقوا پيشه كرده‌اند، و كسانى كه نيكوكارند.» ۴ - نتیجه صبر محمدصبر و تقواى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، موجب نايل شدن به فرجام نيك: «تِلْكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيها إِلَيْكَ ما كُنْتَ تَعْلَمُها أَنْتَ وَ لا قَوْمُكَ مِنْ قَبْلِ هذا فَاصْبِرْ إِنَّ الْعاقِبَةَ لِلْمُتَّقِينَ؛اى پيامبر! اينها از اخبار غيبى است كه به تو وحى مى‌كنيم؛ نه تو، و نه‌قومت، اينهارا پيش از اين نمى‌دانستيد. بنابراين، صبر و استقامت كن، كه عاقبت از آن پرهيزگاران است.» ۵ - تسلای پیامبر به صبرخداوند، تسلّا دهنده پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به صبر، با توجه دادن وى به حمايت الهى از تقواپیشگان: «وَ اصْبِرْ وَ ما صَبْرُكَ إِلَّا بِاللَّهِ ... • إِنَّ اللَّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَوْا ...؛ شكيبايى كن، و شكيبايى تو فقط براى خدا و به توفيق خدا باشد؛ ... زيرا خداوند با كسانى است كه تقوا پيشه كرده‌اند، و كسانى كه نيكوكارند.» ۶ - صبر در اقامه نمازصبر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در برابر سختيهاى اقامه نماز، جلوه‌اى از تقواپيشگى آن حضرت: «وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَيْها ... وَ الْعاقِبَةُ لِلتَّقْوى؛خانواده خود را به نماز دستور ده؛ و بر انجام آن شكيبا باش؛ ... و عاقبت نيك در سايه تقواست.» ۷ - صبر در مجازات کافرانپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مأمور صبر و پرهيز از شتاب در مجازات کافران، از سوى خداوند: «وَ يَوْمَ يُعْرَضُ الَّذِينَ كَفَرُوا عَلَى النَّارِ أَ لَيْسَ هذا بِالْحَقِ ... • فَاصْبِرْ كَما صَبَرَ أُولُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ وَ لا تَسْتَعْجِلْ لَهُمْ ...؛ روزى را به يادآور كه كافران را بر آتش عرضه مى‌دارند و به آنها گفته مى‌شود: آيا اين حق نيست؟! ... پس صبر کن آن‌گونه كه پيامبران «اولوا العزم» صبر كردند، و براى عذاب آنان شتاب مكن!....» «و لاتستعجل لهم» يعنى در درخواست عذاب برای آنان (كافران) شتاب نكن. ۸ - صبر در انذار و تبلیغ دینپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مأمور صبر خالصانه براى پروردگار، در انذار، تبلیغ و اجراى دستورات الهى: «يا أَيُّهَا الْمُدَّثِّرُ • قُمْ فَأَنْذِرْ • وَ رَبَّكَ فَكَبِّرْ •وَ ثِيابَكَ فَطَهِّرْ • وَ الرُّجْزَ فَاهْجُرْ • وَ لا تَمْنُنْ تَسْتَكْثِرُ • وَ لِرَبِّكَ فَاصْبِرْ؛اى جامه خواب به خود پيچيده (و در بستر آرميده)! برخيز و انذار كن، و جهانيان را بيم ده و پروردگارت را بزرگ بشمار و لباست را پاكيزه‌دار، و از پليدى دورى كن، و منّت مگذار و عملت را بزرگ مشمار، و بخاطر پروردگارت شكيبايى كن.» ۹ - عناوین مرتبطآثار صبر محمد (قرآن)، اسوه‌های صبر محمد (قرآن)، پاداش صبر محمد (قرآن)، عوامل صبر محمد (قرآن)، منشأ صبر محمد (قرآن)، موارد صبر محمد (قرآن)، استقامت محمد (قرآن)، و عجله محمد (قرآن). ۱۰ - پانویس۱۱ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۷، ص۱۱۷، برگرفته از مقاله «صبر محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله». |